Τι προβλέπει η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων για την καύση απορριμμάτων

Οι δήμοι θα κληθούν να πληρώνουν περίπου 100 €/τόνο (τελικό καθαρό κόστος) για ενεργειακή αξιοποίηση, δηλαδή περίπου 2–3 φορές παραπάνω από το τρέχον τέλος ταφής (35–55 €/τόνο).

 Η Γενική Γραμματεία Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ως αρχή σχεδιασμού του δικτύου μονάδων ενεργειακής αξιοποίησης απορριμματογενών ενεργειακών πρώτων υλών (ΑΕΠΥ) από Αστικά Στερεά Απόβλητα (ΑΣΑ), έβγαλε σε διαβούλευση την ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ (ΣΜΠΕ) ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΔΙΚΤΥΟΥ ΜΟΝΑΔΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΟΓΕΝΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΥΛΩΝ (ΑΕΠΥ) ΑΠΟ ΑΣΤΙΚΑ ΣΤΕΡΕΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ (ΑΣΑ)

Η μελέτη αφορά τη δημιουργία δικτύου μονάδων ενεργειακής αξιοποίησης αποβλήτων στην Ελλάδα, στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) και της κυκλικής οικονομίας.

Περιγράφει ενδεικτικές περιοχές εγκατάστασης για τις 6 μονάδες ενεργειακής αξιοποίησης, με κεντροβαρική χωροθέτηση ανά Περιφερειακή Ενότητα (χωρίς να ορίζει ακριβή οικόπεδα).

Προτεινόμενες περιοχές (Διαχειριστικές Ενότητες):

1. Δ.Ε.1.1: Περιφερειακή Ενότητα Ροδόπης ή Ξάνθης
2. Δ.Ε.1.2: Περιφερειακή Ενότητα Κοζάνης
3. Δ.Ε.2: Περιφερειακή Ενότητα Αρκαδίας, Αχαΐας ή Ηλείας
4. Δ.Ε.3.1: Περιφερειακή Ενότητα Βοιωτίας
5. Δ.Ε.3.2: Περιφέρεια Αττικής
6. Δ.Ε.4: Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου

Σημαντικό: Η μελέτη τονίζει ότι αυτές οι τοποθεσίες είναι ενδεικτικές και θα οριστικοποιηθούν στη φάση της περιβαλλοντικής αδειοδότησης και των διαγωνισμών, με δυνατότητα ευελιξίας εντός των Διαχειριστικών Ενοτήτων.

Κύρια σημεία:

• Σκοπός: Η μείωση της ταφής απορριμμάτων κάτω από το 10% και η ενεργειακή αξιοποίηση δευτερογενών (απορριμματογενών) καυσίμων και υπολειμμάτων επεξεργασίας απορριμμάτων (ΑΣΑ) μέσω θερμικής επεξεργασίας.
• Προτεινόμενη λύση: Δημιουργία 6 μονάδων ενεργειακής αξιοποίησης σε εθνικό επίπεδο (βασικό σενάριο), που κρίθηκε βέλτιστο περιβαλλοντικά, τεχνικά και οικονομικά.
• Ρόλος: Η ενεργειακή αξιοποίηση είναι συμπληρωματική της ανακύκλωσης, εφαρμόζεται μόνο για τα μη ανακυκλώσιμα απόβλητα και ανταγωνίζεται την ταφή, που είναι χαμηλότερη στην ιεράρχηση.
• Οφέλη:
  • Μείωση εκπομπών άνθρακα ανά μονάδα ΑΕΠ και ανά κάτοικο.
  • Βελτίωση δεικτών για ανθρώπινη υγεία, βιοποικιλότητα, νερά, έδαφος και περιβαλλοντική διακυβέρνηση.
  • Παραγωγή ηλεκτρικής και θερμικής ενέργειας.
  • Δημιουργία θέσεων εργασίας και ενίσχυση καινοτομίας.
• Μεθοδολογία: Τριών σταδίων αξιολόγηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων, στρατηγική ανάλυση και πολυκριτηριακή αξιολόγηση.
• Απαιτούμενες ενέργειες: Εκπόνηση μελετών ωρίμανσης, τεχνικών σχεδίων και περιβαλλοντικής αδειοδότησης πριν την υλοποίηση.

Συμπεράσματα:

• Η μηδενική λύση (χωρίς μονάδες) απορρίπτεται, καθώς δεν επιτυγχάνονται οι στόχοι ταφής και υστερεί σε όλα τα κριτήρια.
• Το βασικό σενάριο (6 μονάδες) προκρίνεται ως το βέλτιστο, τόσο με περιβαλλοντικά όσο και με οικονομικά, κοινωνικά και τεχνικά κριτήρια.

Αναλυτικά στοιχεία για εκπομπές και ρύπανση.

Τι αναφέρει:

• Κύριοι ρύποι από μονάδες ενεργειακής αξιοποίησης:
  • Σωματίδια (PM)
  • Οξέα και αέρια (HCl, HF, SO₂, NOx, NH₃)
  • Βαρέα μέταλλα (Hg, Cd, Pb, Ni, As κ.ά.).
• Εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου:
  • Η καύση 1 τόνου αποβλήτων παράγει περίπου 1 τόνο CO₂.
  • Η ενεργειακή αξιοποίηση μειώνει σημαντικά τις εκπομπές μεθανίου (CH₄) που θα παράγονταν από την ταφή.
• Συγκεντρώσεις ρύπων στην ατμόσφαιρα:
  Η αξιολόγηση στηρίζεται σε στοιχεία από την Ετήσια Έκθεση Ποιότητας της Ατμόσφαιρας (2023), όπου αναφέρονται υπερβάσεις κυρίως για αιωρούμενα σωματίδια (ΑΣ₁₀).
• Μείωση εκπομπών:
  Η εφαρμογή του σχεδίου αναμένεται να μειώσει τις συνολικές εκπομπές CO₂eq, καθώς αντικαθιστά την ταφή (που εκπέμπει μεθάνιο) με ενεργειακή αξιοποίηση.
• Μέτρα πρόληψης:
  Οι μονάδες θα διαθέτουν προηγμένα φίλτρα και συστήματα καθαρισμού καυσαερίων, ώστε να συμμορφώνονται με τα αυστηρά ευρωπαϊκά όρια.
• Παρακολούθηση:
  Θα γίνονται ετήσιες εκθέσεις με δείκτες: εκπομπές CO₂eq, συγκεντρώσεις ατμοσφαιρικών ρύπων, ενεργειακή απόδοση, επίπεδα θορύβου και οσμών.

Η μελέτη δίνει συγκεκριμένες ποσότητες εκπομπών για σωματίδια, οξέα/αέρια και βαρέα μέταλλα (σε mg/Nm³).

Σωματίδια (PM)

• Ολική σκόνη: < 2–5 mg/Nm³ (ημερήσιος μέσος όρος).

Οξέα και αέρια

• HCl (Υδροχλώριο): 10 mg/Nm³ (μέση τιμή)
• HF (Υδροφθόριο): 1 mg/Nm³
• SO₂ (Διοξείδιο του Θείου): 50 mg/Nm³
• NOx (Οξείδια του Αζώτου): 200–400 mg/Nm³ (ανάλογα με την ισχύ και το είδος της μονάδας)
• NH₃ (Αμμωνία): Δεν δίνεται ακριβής τιμή, αλλά υπάρχει πρόβλεψη παρακολούθησης μέσω SNCR/SCR.

Βαρέα μέταλλα

(μέση τιμή, διάρκεια δειγματοληψίας 30 λεπτά–8 ώρες):

• Cd + Tl (Κάδμιο & Θάλλιο): 0,005–0,05 mg/Nm³
• Hg (Υδράργυρος): 0,001–0,05 mg/Nm³
• Sb + As + Pb + Cr + Co + Cu + Mn + Ni + V: 0,01–0,3 mg/Nm³

Μείωση εκπομπών μέσω Βέλτιστων Διαθέσιμων Τεχνικών (BAT):

• Σωματίδια: >99,9%
• SO₂, HCl, HF: >95%
• NOx: 70–95%
• Βαρέα μέταλλα: 90–95%
• Διοξίνες/Φουράνια: >99%

Η μελέτη βέβαια προβλέπει Βέλτιστες Διαθέσιμες Τεχνικές (BAT – Best Available Techniques) που θα λειτουργούν κανονικά και με πλήρη έλεγχο. Οι BAT είναι ένα σύνολο τεχνικών και μέτρων που θεωρούνται οι πιο αποτελεσματικές και προηγμένες για τον περιορισμό των περιβαλλοντικών επιπτώσεων μιας βιομηχανικής δραστηριότητας.

Τι σημαίνει αυτό στην πράξη:

• Best (Βέλτιστες): Είναι οι τεχνικές που επιτυγχάνουν τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα για την προστασία του περιβάλλοντος.
• Available (Διαθέσιμες): Είναι τεχνικά και οικονομικά εφαρμόσιμες από τις επιχειρήσεις, δηλαδή ρεαλιστικές για την αγορά.
• Techniques (Τεχνικές): Περιλαμβάνουν όχι μόνο εξοπλισμό και τεχνολογία αλλά και διαδικασίες λειτουργίας, συντήρησης και διαχείρισης.

Στην ενεργειακή αξιοποίηση αποβλήτων:

Οι BAT καθορίζονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και περιγράφονται στα BREF (BAT Reference Documents). Στις μονάδες καύσης απορριμμάτων σημαίνει:

• Προηγμένα φίλτρα (ηλεκτροστατικά φίλτρα, σακόφιλτρα) για μείωση σωματιδίων.
• Συστήματα αποθείωσης/αποχλωρίωσης για SO₂, HCl, HF.
• SCR/SNCR συστήματα για μείωση NOx.
• Ενεργός άνθρακας για δέσμευση βαρέων μετάλλων και διοξινών.
• Συνεχής παρακολούθηση εκπομπών με αυτόματα συστήματα (CEMS).

Γιατί είναι σημαντικές;

• Διασφαλίζουν ότι οι μονάδες λειτουργούν με τα χαμηλότερα δυνατά επίπεδα εκπομπών.
• Είναι υποχρεωτικές για την αδειοδότηση τέτοιων εγκαταστάσεων στην Ε.Ε.
• Προστατεύουν την υγεία των πολιτών και μειώνουν τους περιβαλλοντικούς κινδύνους.

Ναι, η μελέτη περιλαμβάνει εκτίμηση του κόστους λειτουργίας (OPEX) των μονάδων ενεργειακής αξιοποίησης.

Τι αναφέρει:

• Έγινε μακροοικονομική ανάλυση για:
  • Κόστη επένδυσης (CAPEX)
  • Κόστη λειτουργίας (OPEX)
  • Έσοδα (Revenues)
  • Συνολικό καθαρό κόστος συστήματος (LUC – Levelized Unit Cost), δηλαδή το τέλος ανάκτησης πλήρους κόστους.
• Υπολογίστηκαν τα κόστη για διάφορα σενάρια (μηδενική λύση, βασικό σενάριο με 6 μονάδες, εναλλακτικές) για να βρεθεί το βέλτιστο οικονομικό μοντέλο.
• Για το βασικό σενάριο:
  • Ώρες λειτουργίας: ~7.884 ώρες/έτος (90% διαθεσιμότητα)
  • Καθαρή παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας: 29% χωρίς συμπαραγωγή – 22% με συμπαραγωγή.
• Το κόστος συνδέεται με:
  • Συντήρηση και λειτουργία μονάδων (προσωπικό, καύσιμα εκκίνησης, αντιδραστήρια).
  • Διαχείριση παραπροϊόντων (τέφρα, ιπτάμενη τέφρα).
  • Ενεργειακή κατανάλωση των εγκαταστάσεων.
  • Συνεχή παρακολούθηση εκπομπών.

Ωστόσο, η μελέτη δεν δίνει ακριβές νούμερο κόστους ανά τόνο (€/t), αλλά αναφέρει ότι θα υπολογιστεί με βάση το LUC (Levelized Unit Cost) όταν ολοκληρωθεί η ανάλυση κόστους–οφέλους των επενδύσεων.

Δεν υπάρχει ένα σταθερό κόστος για όλες τις μονάδες, γιατί το κόστος λειτουργίας εξαρτάται από:

• Μέγεθος της μονάδας (π.χ. 100.000 τόνους/έτος ή 300.000 τόνους/έτος).
• Τεχνολογία καύσης (σχάρα, ρευστοποιημένη κλίνη, αεριοποίηση).
• Σύστημα καθαρισμού καυσαερίων (basic ή advanced BAT).
• Παραγωγή μόνο ρεύματος ή συμπαραγωγή (ηλεκτρισμός + θερμότητα).
• Κόστος διάθεσης παραπροϊόντων (π.χ. τέφρας).

Πώς υπολογίζουμε ενδεικτικά:

Η διεθνής βιβλιογραφία (Eurostat, CEWEP, JRC) δίνει για μονάδες ενεργειακής αξιοποίησης απορριμμάτων:

• Μικρές μονάδες (<150.000 t/έτος): 100–120 €/τόνο
• Μεσαίες μονάδες (150–300.000 t/έτος): 80–100 €/τόνο
• Μεγάλες μονάδες (>300.000 t/έτος): 70–90 €/τόνο

Στην Ελλάδα, με βάση το βασικό σενάριο της μελέτης (6 μονάδες σε όλη τη χώρα με συνολική δυναμικότητα ~1,8–2 εκατ. τόνους/έτος):

• Αν υποθέσουμε μέσο κόστος λειτουργίας 90 €/τόνο, το ετήσιο OPEX για όλες τις μονάδες μαζί είναι περίπου:
  1,8 εκ. τόνοι × 90 €/τόνο ≈ 162 εκατ. € / έτος.

Πιο ρεαλιστικό εύρος, θα πρέπει να το κάνουμε κλιμακωτά:

• 2 μικρές μονάδες (120 €/τόνο)
• 2 μεσαίες (100 €/τόνο)
• 2 μεγάλες (80 €/τόνο)

Αυτό θα μας δίνει συνολικό λειτουργικό κόστος περίπου 150–170 εκατ. €/έτος.

Πιθανότερο σενάριο

• Αριθμός μονάδων: 6 (όπως στο βασικό σενάριο της μελέτης)
• Συνολική δυναμικότητα: ~1,8 εκατ. τόνοι/έτος
• Κόστος λειτουργίας (OPEX): 120 €/τόνο (υψηλό εύρος για μικρές/μεσαίες μονάδες με προηγμένα φίλτρα)
• Έσοδα από ενέργεια: ~20 €/τόνο (πώληση ηλεκτρικής + θερμικής ενέργειας, με συντηρητική τιμή αγοράς ρεύματος ~70 €/MWh)
• Καθαρό κόστος: OPEX – έσοδα από ενέργεια

Υπολογισμός:

• Μικτό λειτουργικό κόστος:
  1,8 εκ. τόνοι × 120 €/τόνο = 216 εκατ. € / έτος
• Έσοδα από ενέργεια:
  1,8 εκ. τόνοι × 20 €/τόνο ≈ 36 εκατ. € / έτος
• Καθαρό λειτουργικό κόστος:
  216 – 36 = ≈180 εκατ. € / έτος

Ανάλυση κόστους ανά τόνο (για τους δήμους):

• Μικτό κόστος: ~120 €/τόνο
• Μετά την αφαίρεση εσόδων από ενέργεια: ~100 €/τόνο

Τι σημαίνει αυτό για την Ελλάδα:

• Οι δήμοι θα κληθούν να πληρώνουν περίπου 100 €/τόνο (τελικό καθαρό κόστος) για ενεργειακή αξιοποίηση, δηλαδή περίπου 2–3 φορές παραπάνω από το τρέχον τέλος ταφής (35–55 €/τόνο).