Η Σαλαμίνα μέσα από τα μάτια του περιηγητή John Hobhouse.

 

Γράφει ο Παναγιώτης Βελτανισιάν.

Φιλόλογος - Λαογράφος

Οι περισσότερες πληροφορίες για τη ζωή στη Σαλαμίνα κατά τις αρχές του 19^ου αιώνα αντλούνται από το περιηγητικό κείμενο του βαρόνου John Hobhouse. 

Με ένα αρκετά μεγάλο πλοιάριο με ιστία και δύο νοματαίους για πλήρωμα επιβιβάστηκε με τη συνοδεία του και τα άλογά τους από το σημερινό Πέραμα και διαπεραιώθηκαν στην απέναντι σαλαμινιακή ακτή. 

Μας ενημερώνει ότι η απόσταση ήταν μόλις ένα τέταρτο του μιλίου και έβλεπε κανείς εν πλω την Κυνόσουρα ή το Κάβο Βάρβαρι, όπου εκεί υπήρχε το τρόπαιο που έστησαν οι Αθηναίοι μετά τη νικηφόρο Ναυμαχία της Σαλαμίνας. Στα δεξιά της εισόδου του κόλπου ο Hobhouse αναφέρει ένα καταπράσινο νησί (ενν. τον Άγιο Γεώργιο), στο οποίο βόσκουν μικρά άλογα και αγελάδες.

     Αυτός και η συντροφιά του αποβιβάστηκαν στην αποβάθρα του Καματερού και από εκεί με τα άλογά τους κατευθύνθηκαν στο Αμπελάκι. Το χωριό είχε μόνο οκτώ σπίτια και κατοικείτο κυρίως από Αρβανίτες. Οι οικίες του οικισμού ήταν τακτοποιημένες και ασπρισμένες. Υπήρχαν εκτεταμένοι αμπελώνες, αλλά το έδαφος ήταν λασπώδες και η ατμόσφαιρα ανθυγιεινή εξαιτίας της πολύωρης έκθεσης στον ήλιο. Προχώρησαν προς την αρχαία πόλη, όπου είδαν τα ερείπια και τα τείχη της. Ένας ντόπιος είχε ένα δαχτυλίδι καμέα με κάποια εγχάρακτη παράσταση επάνω και  ο Hobhouse ζήτησε να το αγοράσει. Η σύζυγος του χωρικού αποθάρρυνε τον άντρα της από την πώληση τονίζοντάς του ότι θα απολέσει για πάντα ένα πολύτιμο φυλακτό ενάντια στα κακά πνεύματα.

     Ακολουθώντας τη Μεσαιωνική Στράτα του Ντοροτού κατευθύνθηκε στην Κούλουρη. Η περιοχή της ενδοχώρας πριν φτάσει στην Κούλουρη ήταν γεμάτη από καλλιέργειες αμπελιών και καλαμποκιού. Κατά την άφιξή του στην πρωτεύουσα του νησιού η σύγκριση με τον οικισμό του Αμπελακίου γίνεται από αυτόν αυθόρμητα· εδώ υπάρχουν επτακόσια περίπου σπίτια, πολλά από αυτά αρχοντόσπιτα, καθώς και αγορά με μαγαζιά και καφενεία. Η πόλη διέθετε ευρύχωρο λιμάνι και οι κάτοικοί της ήταν εν μέρει Αρβανίτες και εν μέρει Έλληνες.

     Οι αλιείς με μικρά πλοιάρια ψάρευαν κόκκινους κέφαλους (μπαρμπούνια) και συχνά ξάπλωναν στην παραλία. Οι κάτοικοι του νησιού ασχολούνταν με τις αγροκαλλιέργειες στις εύφορες πεδιάδες του και είχαν αναπτύξει εμπορικές σχέσεις με την αγορά των Αθηνών, καθώς συχνά  μετέφεραν με περαματιάρικα πλοιάρια τα προϊόντα τους -κρασί, σαπούνι, στάχτη- στην εκεί αγορά. Οι παρατηρήσεις του για τον γυναικείο πληθυσμό της Σαλαμίνας είναι χαρακτηριστικές για το πώς βλέπει ένας ξένος τον άλλον· οι γυναίκες της Σαλαμίνας είναι ντελικάτες και έχουν ένα ελεύθερο ανεπιτήδευτο πνεύμα συνδυάζοντας την εξυπνάδα της Αρβανίτισσας με την ευγένεια της Ελληνίδας.