Με αφορμή μια φωτογραφία

Σαλαμίνα, Κακηβίγλα, αρχές 20ού αιώνα. Αναμνηστική φωτογραφία επισκεπτών στην εκκλησία της Αγίας Ζώνης. Φωτογραφία του Γιάννη Κρίθαρη (αγοράστηκε σε δημοπρασία).

Γράφει ο Παναγιώτης Βελτανισιάν

Φιλόλογος - Λαογράφος

Η Κακηβίγλα βρίσκεται στα νοτιοανατολικά της νήσου, μεταξύ του ακρωτηρίου Τούρλα και της παραθαλάσσιας περιοχής Ντουλάπι. 

Αρχαιολογικά ευρήματα από την κοιλάδα της Κακηβίγλας δείχνουν ότι υπήρχε μικρός μεσαιωνικός οικισμός στην περιοχή, σε άμεση εξάρτηση με το μεσαιωνικό πόλισμα του Αγίου Δημητρίου στο Ζαρμπαλά αλλά και με εκείνο που είχε αναπτυχθεί γύρω από την Παναγία και την Αγια-Σωτήρα με την επωνυμία Μητρόπολη.

     Ο οικισμός αυτός μαζί με τις μεσαιωνικές εκκλησίες της Κακηβίγλας αλλά και τις βυζαντινές, βιοτεχνικές ελαιοτριβικές εγκαταστάσεις χρειάζεται να ενταχθεί στα όρια της λεγόμενης Μητρόπολης και αναπτύχθηκε ανατολικά του μεσαιωνικού πύργου–βίγλας και κυρίως νοτιοανατολικά του βράχου της Άγιας Ζώνης. Μέχρι στιγμής η ιστορική και αρχαιολογική έρευνα θεωρούσε ότι το παρατηρητήριο αυτό ήταν τα ερείπια του κτίσματος που βρίσκονται σήμερα στα δυτικά της εκκλησίας της Αγίας Μαρίνας. Εκεί υπάρχουν βαριά λίθινα στοιχεία ελαιοτριβικής εγκατάστασης που χρησίμευαν για τη σύνθλιψη ελιάς και την παραγωγή λαδιού.

     Πριν λίγες ημέρες δημοσιεύθηκε σε δημοπρασία φωτογραφία των αρχών του αιώνα με επισκέπτες να φωτογραφίζονται στα δυτικά της εκκλησίας της Αγίας Ζώνης. Η τοιχοποιία της βάσης, περιμετρικά του βράχου, θυμίζει αντίστοιχες ισχυρές βάσεις παρατηρητηρίων που παρατηρούνται στον ελληνικό χώρο. Πιθανόν η βίγλα της περιοχής να είχε οικοδομηθεί επί του συγκεκριμένου βράχου. Η βίγλα λόγω της αχρησίας, ιδίως μετά την πάταξη της πειρατείας από τον Καποδίστρια, να υπέπεσε σε κατάρρευση και ερείπωση. Πάνω στα ερείπια αυτά είναι πιθανό να οικοδομήθηκε αργότερα η εκκλησία της Αγίας Ζώνης.

     Ο εσθονός περιηγητής Otto Magnus von Stackelberg που επισκέφτηκε τη Σαλαμίνα το 1811, αναφέρει τον πύργο της Κακηβίγλας ως υπερμέτρως υψούμενον κωδωνοστάσιον. Η παρατήρηση αυτή σημαίνει πως ο περιηγητής βρήκε τον πύργο της περιοχής σε χρήση και λειτουργία.  Ο βιγλάτορας του πύργου ειδοποιούσε με σήμαντρα για επερχόμενη πειρατική επιδρομή τον εκεί μεσαιωνικό οικισμό αλλά και τον μεγαλύτερο της Μητρόπολης (μετέπειτα Μούλκι) διαμέσου ενός βραχώδους εξάρματος, γνωστού ως Γκουρ-ι-κόλιτ (αρβ. Gur i kόllit=ο βράχος του σκοπού, σήμερα ο βράχος γνωστός και ως Δραγατσούλα= η καλύβα του δραγάτη, του επόπτη των αγρών).