Δύο λόγια για τη συντεχνία των κατραμιτζήδων στη Σαλαμίνα

Γράφει ο Παναγιώτης Βελτανισιάν Φιλόλογος - Λαογράφος

Η κύρια ασχολία των Σαλαμινίων κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας ήταν η παραγωγή του κατραμιού, του χρυσού της Κούλουρης, όπως μέχρι σήμερα καλείται. 

Επιπροσθέτως, η σαλαμινιακή συντεχνία των κατραμιτζήδων αποτέλεσε τον οικονομικό στυλοβάτη του νησιού και παρήγαγε όλα εκείνα τα προϊόντα που προέρχονταν από το δάσος, όπως το ρετσίνι, το κάρβουνο, τον ασβέστη, το σαπούνι και το πετίκι (φλοιός πεύκου που χρησίμευε στη βαφή των διχτυών). 

Το σινάφι αυτό αξιοποίησε τη διαδικασία παρασκευής του κατραμιού προς όφελος της Κοινότητας της Σαλαμίνας, παρέχοντας το προνόμιο σε όλον τον ντόπιο νησιωτικό πληθυσμό τής καταβολής μικρής φορολογίας προς το ταμείο της Οθωμανικής Πύλης.

Σε αντάλλαγμα της κοινωνικής αλληλεγγύης που επέδειξε το σινάφι εκείνο σε δύσκολες ιστορικές περιστάσεις η Κοινότητα της Σαλαμίνας οικοδόμησε σε παράκτια  περιοχή κτήριο δημόσιου χαρακτήρα για τις ανάγκες της συγκέντρωσης, αποθήκευσης και μεταφόρτωσης των δασικών  προϊόντων και την κατ’ επέκταση γενική εξυπηρέτηση της συντεχνίας των κατραμιτζήδων.

     Η σύσταση της συντεχνίας βασιζόταν κατά κύριο λόγο σε οικογενειακούς και φιλικούς δεσμούς και η παραγωγική δραστηριότητα εκτεινόταν και στη Μικρά Ασία, ώστε να καλυφθεί η επιθυμητή ποσότητα που θα κατατίθετο στον Αρχιναύαρχο του Οθωμανικού Στόλου για τις ανάγκες στεγανοποίησης των πολεμικών πλοίων. Η αναγκαστική αυτή εισφορά ήταν φόρος σε είδος προς την Οθωμανική Πύλη.   

     Χρειάζεται ακόμη να τονιστεί ότι μέσω των προφορικών συνεντεύξεων με γηραιούς πληροφορητές, οι οποίες κατά καιρούς έχουν πραγματοποιηθεί, έχουν διασωθεί τρόποι κατασκευής διαφόρων τύπων καμινιών, τεχνικές παραγωγής δασικών προϊόντων καθώς και ένας ικανοποιητικός αριθμός λέξεων και φράσεων, ελληνικών και αρβανίτικων, που σχετίζονται με την ορολογία της παραδοσιακής τεχνολογίας. Οι παραπάνω παραδοσιακές μέθοδοι αντικατοπτρίζουν τρόπους παρασκευής πρωτογενών γεωργικών προϊόντων που ανάγονται στο απώτερο παρελθόν.

     Αυτό, όμως, που κατά κύριο λόγο φαίνεται από τα παραπάνω είναι πως υπήρχε ανάμεσα στη βιοτεχνική συντεχνία και στην τότε Δημογεροντία η αξία της κοινωνικής αλληλεγγύης που στόχευε στο γενικότερο καλό όλων των κατοίκων του νησιού. Δικαιολογημένα, λοιπόν, σήμερα ένα ερειπωμένο ασβεστοκάμινο, ένα χτυπημένο από ρετσινά πεύκο, θεωρούνται τόποι μνήμης από τους Σαλαμινίους· είναι μέρη της ιστορίας τους, είναι οι απόηχοι  της νοοτροπίας των προγόνων τους, η οποία τους διδάσκει, τους ενώνει και κατ’ επέκταση συνέχει τη συλλογική μνήμη του παρελθόντος τους.