Παγκόσμια ημέρα Ελευθερίας του Τύπου και ο ρόλος του στις τοπικές κοινωνίες

Τρίτη Μαΐου και για ακόμη μια φορά γιορτάσαμε την παγκόσμια ημέρα Ελευθερίας του Τύπου, όπως έχει καθιερωθεί να λέγεται, και κάθε χρόνο τέτοια ημέρα ακούμε από όλους τα ίδια και τα ίδια για την ελευθερία της έκφρασης και διαβάζουμε δελτία καταγραφής απωλειών ανθρώπων του Τύπου και της μάχιμης δημοσιογραφίας.

Μέχρι στιγμής κανένας δεν έχει μπει στον κόπο να καταγράψει και να αναλογιστεί την αγωνία των επιζώντων που εξακολουθούν να εργάζονται στο μετερίζι που επέλεξαν, άλλοι από μεράκι, άλλοι σαν λειτούργημα και άλλοι για βιοπορισμό, δεν έχει σημασία. Σκέφτηκαν την αγωνία των νέων παιδιών που επέλεξαν να μπουν σε αυτή την δουλειά; Το αδιέξοδο των συναδέλφων που είδαν ή βλέπουν να κλείνει η εφημερίδα που αποτελούσε την επαγγελματική τους στέγη για όλη τους τη ζωή;

Τα τελευταία χρόνια οι αλλαγές στα Μ.Μ.Ε ήταν ραγδαίες και συνταρακτικές, με ένα από τα μεγαλύτερα θύματα της οικονομικής κρίσης και της εισβολής του διαδικτύου στη ζωή μας την κλασική έντυπη ημερήσια εφημερίδα.

Η καθημερινή παλιά μας συνήθεια, που μετά έγινε εβδομαδιαία και μετά γέμισε με προσφορές σε CDs, βιβλία και διάφορα άλλα δώρα, σιγά σιγά έσβησε και αυτή και τη θέση της πήρε το f/b και η λύση του ίντερνετ. Μεγάλοι εκδοτικοί κολοσσοί και εφημερίδες έκλεισαν αφήνοντας χιλιάδες εργαζομένους χωρίς δουλειά ή στην καλύτερη περίπτωση άλλαξαν ιδιοκτήτες και συρρικνώθηκαν σε μια μέρα.

Τα σκάνδαλα, οι αποκαλύψεις εκβιασμών και διαπλοκής μεγαλοδημοσιογράφων που ανέκαθεν υπήρχαν, έπληξαν ανεπανόρθωτα το κύρος του κλάδου μας.

Και πραγματικά μέσα σε αυτό το θολό τοπίο όπως έδειξε και η έρευνα που έγινε πριν δύο χρόνια για λογαριασμό της ΕΔΙΠΤ, οι μόνοι που αντέχουν ακόμη και παλεύουν να επιζήσουν είναι οι τοπικές και επαρχιακές εφημερίδες, τις οποίες πάντα με την έρευνα οι αναγνώστες τους εξακολουθούν να τις εμπιστεύονται για την ενημέρωσή του.

Όχι βέβαια ότι η κρίση δεν χτύπησε και τις τοπικές εφημερίδες.  Για σκεφτείτε την εποχή της τρέλας πόσες κυκλοφορούσαν στο νησί μας. Όσες λοιπόν τοπικές εφημερίδες έχουν κατορθώσει να επιβιώσουν συντηρούνται κατά κόρον από τις διαφημίσεις των τοπικών επιχειρήσεων που καταχωρούν. Κρατικά έσοδα δεν απολαμβάνει ο τοπικός Τύπος, όπως λανθασμένα μπορεί να πιστεύουν κάποιοι. Επιχορηγήσεις και κρατικές διαφημίσεις ακόμη και την εποχή της ευημερίας έπρεπε να είχες μπάρμπα στην Κορώνη για να πάρεις, αν και ήταν υποχρεωτικό με νόμο και της Ε.Ε. Την πίττα και τότε την μοιράζονταν οι μεγάλες εφημερίδες της διαπλοκής και οι ημέτεροι των εκάστοτε κυβερνήσεων. Όλοι μας μάθαμε πριν δύο περίπου χρόνια ότι εφημερίδες που η κυκλοφορία τους πανελλαδικώς δεν ξεπερνούσε τα χίλια φύλλα έπαιρναν δεκάδες χιλιάδες ευρώ μηνιαίως εκβιάζοντας ή γλείφοντας. Παρόλα αυτά ο τοπικός τύπος άντεξε και αντέχει ακόμη.

Ίσως γιατί στηρίχτηκε στη μικρή κοινωνία, στην οποία επικεντρωνόταν, και της οποία τα προβλήματά  της  ως μέλος της γνώριζε και αφουγκραζόταν. Ο εκδότης-δημοσιογράφος μιας τοπικής εφημερίδας είναι αυτός που έχει μάθει να παλεύει για να την κρατήσει ζωντανή. Είναι συνήθως και ιδιαίτερα σήμερα ο one-man-show, που θα κάνει μόνος του όλες τις δουλειές. Θα παρακολουθήσει τα θέματα, θα πάει σε εκδηλώσεις και σε συνεντεύξεις, θα κάνει ρεπορτάζ, έρευνα, φωτογράφηση, θα γράφει, θα διορθώσει, θα τρέξει για διαφημίσεις, για συνδρομές, για δημόσιες σχέσεις, θα φτιάξει το κασέ, θα συντονίσει αρθρογράφους, θα μοιράσει την εφημερίδα, θα διαχειριστεί τις γκρίνιες και τα παράπονα, θα φάει μηνύσεις  από διάφορους τυχάρπαστους υποτιθέμενους θιγμένους και ένα σωρό άλλα.

Είναι ο άνθρωπος για όλες τις δουλειές. Ο άνθρωπος που δεν έχει ωράριο που ανά πάσα στιγμή και όλο το 24ωρο μπορεί να χτυπήσει το τηλέφωνό του και να πρέπει να τρέξει.

Δεν θα μπορούσε βέβαια φαινόμενα διαπλοκής και διαφθοράς να μην επεκταθούν και στον τοπικό τύπο που τα τελευταία χρόνια εμφανίστηκαν διάφορα «έντυπα» που χωρίς να έχουν πιάσει ποτέ κονδυλοφόρο στα χέρια τους, το παίζουν εκδότες επιχειρηματίες και εκδίδουν διάφορα έντυπα «εφημερίδες» για να εξυπηρετούν τα συμφέροντα των εκάστοτε αφεντικών τους, από τους οποίους συντηρούνται κατά κόρον. Οι τοπικές κοινωνίες δείχνουν να περιθωριοποιούν τέτοια φαινόμενα και να επιβραβεύουν όσους επιμένουν να ασκούν έλεγχο, κριτική και να παρουσιάζουν την αλήθεια όπως πραγματικά είναι. Ίσως σ’ αυτό συντελεί και η αναπόφευκτη ωρίμανση που επέρχεται με τις εμπειρίες, ίσως η άμεση επαφή με το κάθε θέμα που έχει ο αναγνώστης σε έναν μικρό τόπο, επαφή που του επιτρέπει να κρίνει ο ίδιος την ορθότητα της είδησης. Δεν μπορείς για παράδειγμα να πεις στον Σαλαμίνιο πως όλοι οι δρόμοι στο νησί είναι «τζάμι»,  γιατί ζει καθημερινά το δράμα του οδικού δικτύου και θα σε πάρει με τις πέτρες. Κι όταν σε καταχωρήσει μια φορά ανακόλουθο, τότε παύει να σε εμπιστεύεται και αρχίζει να σε σουτάρει. Στο δεύτερο φάουλ σού δείχνει κόκκινη κάρτα και σταματά να σε διαβάζει, οπότε εσύ έχασες το παιχνίδι.

 Η τοπική κοινωνία στην ενημέρωσή της τουλάχιστον έχει αλάνθαστα κριτήρια και όσοι το ξεχνούν αυτό θα έρθει η μέρα που θα το νιώσουν αλλά θα είναι πολύ αργά.

Χρήστος Θεοχάρης