Καρποί Ποσειδωνίας στις Ακτές - Βοηθήστε στην Καταγραφή Αυτού του Σπάνιου Φαινομένου

Τις τελευταίες ημέρες, πολίτες και φορείς από πολλές παράκτιες περιοχές της Ελλάδας, κυρίως στο Ιόνιο, μας ενημερώνουν ότι παρατηρούν μεγάλες συγκέντρωσεις καρπών Ποσειδωνίας στις ακτές.  Αυτό το σπάνιο φαινόμενο, που καταγράφεται κάθε λίγα χρόνια, αξίζει την προσοχή μας, καθώς αποτελεί σπάνια ευκαιρία για μελέτη και δράση, αλλά και για να καλύψουμε κάποια από τα πολλά κενά γνώσης που σχετίζονται με την καρποφορία των θαλάσσιων λιβαδιών Ποσειδωνίας.  Οι προηγούμενες αντίστοιχες καταγραφές μας ήταν την άνοιξη του 2023 και την άνοιξη του 2013.

Η μεγάλη συγκέντρωση καρπών Ποσειδωνίας στις ακτές, είναι αποτέλεσμα της ανθοφορίας του προηγούμενου φθινοπώρου.  Η καρποφορία της Ποσειδωνίας είναι σπάνια, καθώς εξαρτάται από έναν συνδυασμό ευνοϊκών περιβαλλοντικών συνθηκών.  Τα θαλάσσια λιβάδια Ποσειδωνίας αποτελούν ένα πραγματικά ξεχωριστό φυτό της θάλασσας.  Δεν είναι φύκος, είναι ένα ανώτερο φυτό, αντίστοιχο με αυτά της στεριάς απ’ όπου και προέρχεται άλλωστε.  Ανθοφορεί και καρποφορεί, σχηματίζει βαθύ ρίζωμα και σε αυτό βασίζεται η παραγωγικότητα, αλλά και η καθαρότητα των θαλασσών μας.

Ένα πλούσιο θαλάσσιο λιβάδι Ποσειδωνίας (αριστερά) και το άνθος της Ποσειδωνίας (δεξιά)

Την προηγούμενη φορά που παρατηρήθηκε ανάλογη συγκέντρωση καρπών στις ακτές, οι ερευνητές παράκτιας οικολογίας του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας "Αρχιπέλαγος" συγκέντρωσαν από διάφορα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, περισσότερους από 12.000 καρπούς και σπόρους που χρησιμοποιήσαμε σε πειραματικούς υποβρύχιους κήπους. Δεδομένης της ιδιομορφίας και της δυσκολίας αυτού του εγχειρήματος, έχουν γίνει πολύ λίγες αντίστοιχες προσπάθειες επαναφύτευσης Ποσειδωνίας παγκοσμίως. Για τη φύτευση των υποβρύχιων κήπων απαιτείται προετοιμασία των καρπών, τόσο στο εργαστήριο όσο και μέσα στη θάλασσα και έπειτα φύτευση σε θαλάσσιο ίζημα με συγκεκριμένη περιεκτικότητα σε θρεπτικά συστατικά. Απαιτείται συγκεκριμένο βάθος, ούτε σε πολύ ρηχά αλλά ούτε και σε πολύ βαθιά νερά, ενώ απαραίτητη είναι και η μακροπρόθεσμη φροντίδα των κήπων για τα επόμενα χρόνια με σχετικές εργασίες από δύτες μερικές φορές κάθε μήνα, καθόλη τη διάρκεια του χρόνου.

Ερευνητές του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος φυτεύοντας υποβρύχιους κήπους Ποσειδωνίας με τη χρήση σπόρων το 2023

Δεδομένης της μεγάλης δυσκολίας του εγχειρήματος φύτευσης υποβρύχιων κήπων, αξίζει να τονιστεί ότι σε καμία περίπτωση δεν προσφέρεται για δράση περιβαλλοντικού greenwashing, ένα άλλο “φαινόμενο” που δυστυχώς είναι αυξανόμενο στη χώρα μας (και όχι μόνο) και πρέπει και θα μας απασχολήσει σοβαρά στο επόμενο χρονικό διάστημα.

Λιβάδια Ποσειδωνίας - Σύμμαχος μας στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής

Πρέπει να θυμίσουμε για άλλη μία φορά ότι τα λιβάδια Ποσειδωνίας είναι ένας πολύτιμος σύμμαχός μας που μπορεί να περιορίσει ή και να ανατρέψει τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Μπορούν να απορροφήσουν έως και 35 φορές περισσότερο άνθρακα, σε σύγκριση με τα τροπικά δάση. Στα θαλάσσια λιβάδια βασίζεται και η παραγωγικότητα των θαλασσών μας και της αλιείας, καθώς εκεί ζουν περισσότερα από 300 είδη φυκών και πάνω από 1000 είδη θαλάσσιων ζώων.

Η έκταση τους στη Μεσόγειο έχει ήδη μειωθεί τουλάχιστον κατά 34% κυρίως λόγω της ανεξέλεγκτης αγκυροβολίας που αυξάνονται χρόνο με το χρόνο, καθώς επίσης και λόγω συγκεκριμένων καταστροφικών πρακτικών αλιείας και εντατικής ιχθυοκαλλιέργειας κοντά σε λιβάδια Ποσειδωνίας. Η καταστροφή ενός λιβαδιού Ποσειδωνίας συνεπάγεται τον αφανισμό ενός ολόκληρου οικοσυστήματος, αλλά και την εκ νέου απελευθέρωση όλης της ποσότητας μπλε άνθρακα που αποθηκεύεται σε αυτά επί αιώνες.

Το κάθε σκάφος αγκυροβολεί όπου και όπως θέλει, κατά παράβαση της ελληνικής και της ευρωπαϊκής νομοθεσίας που ορίζει ότι απαγορεύεται η αγκυροβόληση πάνω από θαλάσσια λιβάδια Ποσειδωνίας

Για να κατανοήσουμε την έκταση της καταστροφής που προκαλείται από την ανεξέλεγκτη αγκυροβολία των σκαφών αναψυχής, ενδεικτικά αναφέρουμε ότι στο πλαίσιο μιας πολυετούς έρευνας, κοντά σε μία μόνο από τις περιοχές έντονης αγκυροβόλησης, οι δύτες του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος συνέλεξαν τους θερινούς μήνες ανά μία ώρα περίπου 500 θραύσματα από κατεστραμμένα ριζώματα Ποσειδωνίας.

Σε μία εποχή όπου η ανθρώπινη δραστηριότητα καταστρέφει τον ένα φυσικό πόρο μετά τον άλλο, ενώ συνεχίζουμε να δημιουργούμε όλο και περισσότερα προβλήματα αντί να τα επιλύουμε, στο Ινστιτούτο Αρχιπέλαγος θεωρούμε ότι είναι πλέον επιτακτική η ανάγκη, μετά από την αναγνώριση και την καταγραφή του κάθε προβλήματος, να περνάμε στην επίλυση ή έστω στην αντιμετώπισή τους με τεκμηριωμένη γνώση και πρακτικές λύσεις.

Προετοιμασία των υποβρύχιων κήπων - ανάπτυξη καρπών Ποσειδωνίας στο εργαστήριο του υπό - δημιουργία Καταφυγίου Θαλάσσιας Ζωής Αιγαίου

Στείλτε μας τις καταγραφές σας

Στην Ελλάδα όπου η ακτογραμμή ξεπερνάει σε έκταση τα 18,000 χιλιόμετρα, η συμβολή όλων είναι ανεκτίμητη για την παρακολούθηση της έκτασης του φαινομένου της καρποφορίας των λιβαδιών Ποσειδωνίας. Εάν βρεθείτε σε ακτές ή παραλίες, παρατηρήστε με προσοχή και στείλτε στο observations@archipelago.gr μία φωτογραφία από σπόρους ή καρπούς που τυχόν εντοπίσετε, αναφέροντας την περιοχή και την ημερομηνία της παρατήρησης. Η φωτογραφία θα πρέπει, εφόσον είναι δυνατόν, να περιλαμβάνει αντικείμενο αναφοράς για μέγεθος (π.χ. το χέρι σας) και πληροφορίες για την τοποθεσία και την ημερομηνία παρατήρησης.

Για το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας Αρχιπέλαγος

Αναστασία Μήλιου a.miliou@archipelago.gr