Ο αποκριάτικος χορός στη Σαλαμίνα

Γράφει ο Παναγιώτης Βελτανισιάν

Φιλόλογος - Λαογράφος

Στη Σαλαμίνα, κατά τις τελευταίες δύο εβδομάδες πριν από την έναρξη της Σαρακοστής, πραγματοποιούνταν χοροί σε αλάνες. Το κύριο γνώρισμά τους ήταν η αυθόρμητη συμμετοχή και η ελευθεριότητα στην έκφραση. Από τα δίστιχα που τραγουδιόνταν δεν ξέφευγε ούτε και ο παπάς της ενορίας. 

Συχνά, μετά από τους χορούς ακουγόταν για όποιον είχε κάνει ένα παράπτωμα, κυρίως ηθικής φύσης η έκφραση: να, του το΄ παν στον χορό. Τα λόγια αυτά βέβαια λειτουργούσαν και αποτρεπτικά από το να κάνει κάποιος ένα παράπτωμα στο μέλλον.Ο θιγόμενος όμως είχε και το δικαίωμα της ανταπάντησης.Ένα ανάλογο περιστατικό συνέβη στο Αμπελάκι.Μια ηλικιωμένη παντρεύτηκε σε μεγάλη ηλικία και όπως ήταν φυσικό ο γάμος αυτός δεν ήταν δυνατό να μην σχολιαστεί από το λαϊκό αίσθημα.Η ηλικιωμένη νιόνυμφη,  λοιπόν, καθώς χόρευε στον χορό, μια συντοπίτισσά της τραγούδησε ειρωνικά το εξής δίστιχο: 

Μια γριά ασκημομούρα, κοντοστούπα και καμπούρα,

άντρα ήθελε η καρδιά της τώρα στα γεράματά της

Η ηλικιωμένη νύφη δεν το άφησε να περάσει έτσι και ανταπάντησε κι αυτή με δίστιχο: 

Άντρα θέλω εγώ το βράδυ, όμορφο σαν κεχριμπάρι

Κι αν βαστάει καμιά από σας, ας έρθει να τον πάρει

      Η συμμετοχή των γυναικών από εκείνη των αντρών ήταν μεγαλύτερη στους αποκριάτικους χορούς. Λαχταρούσαν να έρθει η ώρα τους. Καθώς ήταν περιορισμένες στην έκφραση, οι χοροί έδιναν τη δυνατότητα σε εκείνες να ξεδώσουν, να βωμολοχίσουν, για να αντιμετωπίσουν μια δύσκολη περίοδο του χρόνου, εκείνη της νηστείας της Σαρακοστής. Φορούσαν, λοιπόν, τις καλές στολές τους και κατέβαιναν στις γειτονιές για να καταλήξουν στην παραλία της Κούλουρης, την Αρμύρεζα.

     Σε κάθε γειτονιά, λοιπόν, στηνόταν κι ένα μικρό γλέντι. Στην πλατεία του Αγ. Μηνά στον Άγιο Ανδρέα, στ΄ Αλώνια, στο Κουφό. Τραγουδούσαν και χόρευαν πολλές φορές χωρίς όργανα.  Το γλέντι σταμάταγε μόνο αργά το βράδυ της Καθαρής  Δευτέρας. 

     Οι περισσότεροι από εμάς συμμετείχαμε και σε ένα άλλο έθιμο αποκριάτικο, που πλέον έχει σβήσει. Εκείνο της επίσκεψης σε φιλικά σπίτια και της αναγνώρισής μας από τους ενοίκους.  Ήταν θα λέγαμε το  παιχνίδι των μασκαρεμένων προσώπων που παρέες παρέες πηγαίναμε και προσπαθούσαν να μαντεύσουν ποιοι πραγματικά είμαστε.

    

ΥΠΟΤΙΤΛΟΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ

1. Σαλαμίνα, παραλία Αλμύρεζα, τέλη 19^ου αι. Ο χορός της τράτας. Φωτογράφος ο William J. Woodhouse. Η φωτογραφία εκτίθεται στο Nicholson Museum, Σίδνεϊ, Αυστραλία.

2. Σαλαμίνα, Ακτή Καραϊσκάκη και Πέτρου Φουρίκη, 17.2.2019, ο χορός της τράτας. Αναβίωση Κουλουριώτικης Αποκριάς από τη χορευτική ομάδα «Μανώλης Καπετανάκης».